دراین پژوهش که در دبیرستان و پایه سوم تجربی در درس زمین شناسی صورت گرفته دلایل افت درسی دانش آموزان با استفاده از روش پرسش نامه ومصاحبه بااولیاء مورد بررسی قرارگرفته است .

ارتباط نزدیکی بین آموخته های قبلی دانش آموزان با مطالب درس جدید وجود دارد.

مشارکت دانش آموزان در تدریس ها به تعمیق آموخته های اوکمک شایانی می کند.

انجام بازی فردی وگروهی کلاس راشاداب وازدلزدگی نسبت به درس زمین شناسی می کاهد.

عامل تشویق تاثیر محسوسی در بهبود فرآیند یادگیری دارد.

استفاده از وسایل کمک آموزشی در یادگیری دانش اموزآن نقش مثبت دارد.

کلید واژه :

زمین‌شناسی – سوم تجربی – افت درسی

مقدمه

منظور از افت تحصیلی چیست؟

معنای لغوی افت عبارت است از کمبود، کمی، کم و کاست و نقصان. لذا افت تحصیلی به معنای کمبود و نقصان در فرآیند تحصیل است. یا به معنای تحت اللفظی آن سنجش علل آمار تجدیدی و مردودی دانش آموزان است.

افت تحصیلی کاهش عملکرد دانش آموز از رضایت بخش به نامطلوب است، اگر بین استعداد بالقوه و بالفعل دانش آموزی فاصله ای ایجاد شود، از آن به عنوان افت تحصیلی یاد می شود و بهترین شاخص در این زمینه مقایسه عملکرد قبلی و فعلی است.گاهی افت تحصیلی فراتر از اعدادی است که ذکر می شود، گاهی اوقات با این که دانش آموز قبول می شود و به پایه بالاتر راه می یابد اما آموزش، کیفیت لازم را ندارد و دانش آموز از نظر سطح دانش و معلومات پایین است و در این خصوص می توان از افت پنهان نام برد.

افت تحصیلی کاهش نسبی فعالیت درسی و مطالعه یک دانش آموز در یک دوره نسبی در مقایسه با دوره نسبی قبل از آن

کسی که طی سه ماه نمرات در حد 15 داشته اما در دو هفته اخیر در تمامی یا تعدادی از دروس نمرات حدود 12 کسب کرده، می گوییم در حال حاضر نسبت به سه ماه پیش افت تحصیلی دارد. منظور از آوردن کلمه نسبی این است که افت تحصیلی تنها شامل دانش آموزان ضعیف نبوده حتی کسی که چند ماه پیش نمرات حدود 18 داشته اگر در حال حاضر نمرات حدود 16 کسب می کند ، دو نمره نسبت به دوره قبل افت دارد.

افت تحصیلی دانش آموزان یکی از مشکلاتی است که اگر به آن توجه نشود، گاهی موجب دلسردی و ترک تحصیل خواهد شد و شکست دانش آموز در تحصیل، اتلاف سرمایه انسانی و اقتصادی را در پی دارد. بنابراین عوامل افت تحصیلی باید به طور دقیق

موشکافی و راهکارهای اساسی برای جلوگیری از آن ارائه شود.

هنگام مواجه شدن با افت تحصیلی در دانش آموزی نباید انگشت اتهام به سمت او برده و از او به عنوان شاگردی تنبل و بی انضباط یاد شود، چون گاهی ممکن است وضعیت آشفته و نا به سامان خانواده در آن نقش داشته باشد.اولیای دانش آموزان باید ارتباط بیشتری با مدرسه برقرار کنند و در جریان تعلیم و تربیت فرزندان خود و روند آموزش آن ها قرار گیرند.

افت تحصیلی و مردودی یکی از قدیمی ترین و شناخته شده ترین مسائل آموزش و پرورش در بسیاری از کشورهاست و تحقیقات نشان می دهد هیچ کشوری نتوانسته است یک راهکار برای جلوگیری صد در صدی این مشکل ارائه دهد اما تمام کشورها متناسب با شرایط و وضعیت خود بررسی هایی را انجام و راهکارهایی را ارائه داده اند. پس بهتر است که بر اساس واقعیت های موجود و شناختی که از عوامل ایجاد افت تحصیلی بدست آمده است ، حتی در مناطق مختلف آموزشی ، نسخه های متفاوتی پیچید و منحصر به روش های کلیشه ای نبود .

خسارت‌های ناشی از افت‌ تحصیلی:

1-هزینه‌های تحمیل‌شد‌ه به د‌ولت یاآن چه افت تحصیلی به نظام آموزشی تحمیل می کند را میتوان شامل موارد زیر دانست :

الف: اتلاف هزینه‌های جاری اد‌اره و موسسات آموزشی توسط د‌ولت.

ب: اتلاف سرمایه‌گذاری‌های ثابت برای احد‌اث و تجهیز فضاهای آموزشی و پرورشی.

2- هزینه‌های تحمیل‌شد‌ه بر خانواد‌ه شامل:

الف: اتلاف هزینه‌های مستقیم خانواد‌ه مثل پرد‌اخت حق ثبت‌نام، هزینه لوازم‌التحریر.

ب: اتلاف هزینه‌های حمل و نقل، ارتباطات برای رفت و آمد‌ د‌انش‌آموزان به مد‌رسه.
3- خسارت‌های وارد‌ه به د‌انش‌آموزان شکست خورد‌ه شامل:

الف: هزینه فرصت از د‌ست رفته بر اثر د‌یرتر راه یافتن به بازار کار.

ب: خسارت‌های د‌یگری که بر فرد‌ وارد‌ می‌شود‌ مثل هزینه واقعی سرخورد‌گی، احساس حقارت و بی‌کفایتی و خود‌پند‌اری منفی.

به نظر می‌رسد‌ که بعد‌ روانی اجتماعی خسارت‌ها که به د‌انش‌آموز و خانواد‌ه او وارد‌ می‌شود‌، به‌مراتب ضربات روانی جد‌ی‌تری نسبت به

بعد‌ ماد‌ی برخانواد‌ه و فرد‌ تحمیل می‌کند‌ و متأسفانه جبران زخم‌های شکست تحصیلی به سختی و ‌کند‌ی انجام می‌شود‌.

عوامل موثر بر افت تحصیلی:

این عوامل را به طور خلاصه میتوان چنین بیان نمود و آن را در 4 بخش خود دانش آموز ، خانواده،مدرسه و اجتماع لحاظ نمود:

۱. عوامل مربوط به خود دانش آموز

· عوامل فیزیولوژیکی و جسمی مانند ضعف بینایی و شنوایی و غیره

· عوامل ذهنی و روانی مانند میزان هوش و قدرت حافظه و سلامت روانی

· نداشتن هدف واقعی و عینی و روشن از تحصیل

· عدم انگیزش درونی برای تحصیل و مطالعه

· نداشتن اعتماد به نفس کافی

· ضعف اراده در تصمیم گیری های تحصیلی و مطالعه و اجرای تصمیمات

· عدم برنامه ریزی دقیق از لحاظ زمان و میزان مطالعه روزانه

· نداشتن روش مطالعه مناسب برای دروس مختلف

· مهارت های مطالعه نادرست .

۲. عوامل مربوط به خانواده

· اختلاف خانوادگی و خانواده آشفته ، طلاق فیزیکی یا روانی والدین ، وجود نا مادری یا نا پدری و غیره

· اختلاف فرزندان با خانواده مانند لجبازی با والدین و اعتراض به جو خانواده

· وابسته و متکی نمودن فرزندان به والدین در امور درسی و تکالیف منزل از دوران ابتدایی

· تحقیر ، سرزنش و مقایسه نادرست فرزندان با همسالان موفق و در نتیجه پایین آوردن اعتماد به نفس و خود پنداری آنان

· تغییرات منفی در خانواده مانند ورشکستگی سیاسی و اقتصادی و اعتیاد و غیره

· تغییر در جهت ارتقای سریع و غیر مترقبه سطح اقتصادی یا اجتماعی خانواده و از خود باختگی و غافلگیر شدن فرزندان و انواع انحرافات

۳ . عوامل مربوط به مدرسه

· گروه همسالان مانند مزاحمت و شوخی های نابجا در کلاس درس

· رفتارهای نا مناسب عوامل اجرایی مدرسه مانند مدیر ، معاونین ، دبیران و مشاوران

· جو عمومی حاکم بر مدرسه از لحاظ درسی مانند سخت گیری بیش از حد دبیران در دادن نمره به خاطر بالا فرض کردن سطح علمی مدرسه یا همرنگ شدن دانش آموز با سایر دانش آموزان ضعیف با فرض اینکه همه دانش آموزان مدرسه ضعیف هستند.

۴. عوامل مربوط به اجتماع

دوستان نا باب

استفاده نادرست از کلوپ های ورزشی ، بدن سازی ، بیلیارد و غیره

استفاده نادرست از کافی نت ها و گیم نت ها گذراندن وقت زیاد در خیابان ها و خارج از منزل

برنامه های کوتاه و دراز مدت جهت جلوگیری از افت کاهش افت‌ تحصیلی
افت‌ تحصیلی موضوعی غیر قابل حل نیست، اما حل آن هم یکباره و ناگهانی و با شیوه‌های آنی میسر نیست. برای مقابله با این پد‌ید‌ه، به برنامه‌ریزی‌های د‌رازمد‌ت و زیربنایی احتیاج است. برنامه‌هایی که بر اساس واقعیت‌های اجتماعی باشند‌ و ضمانت اجرایی به عنوان یکی از اصول برنامه‌ریزی آموزشی را د‌اشته باشند‌.

الف: برنامه‌های د‌رازمد‌ت یا بنیاد‌ی: این برنامه‌ها تد‌ابیر زیربنایی است که یک سیاست کلی را د‌ر نظام آموزشی می‌طلبد‌.

برخی از جزییات این روش‌ها عبارتند‌ از:

1- تجد‌ید‌ نظر د‌ر نظام ارزشیابی.

2- کاهش تعد‌اد‌ د‌انش‌آموزان هر کلاس.

3- ارزیابی هوشی د‌انش‌آموزان و شناخت توانایی های آنان قبل از شروع مقطع تحصیلی جدید .
4- تجمیع امکانات آموزش و پرورش و استفاده بهینه از امکانات .

کشورمسلمان ایران.

زمین شناسی

زمین شناسی علم مطالعه ی سیاره زمین و محیط پیرامون آن است. دارای دو بخش فیزیکی و تاریخی بودهو وقتی که درمورد زمین وبخش های سازنده ی آن وکانیها وسنگهای تشکیل دهنده آن سخن میگوییم در حیطه تجربی این علم مطالعه می کنیم اما اگر راجب تاریخچه تحولات ووقایعی که بر آن گذشته از آغاز تا کنون بررسی کنیم در حیطه زمین شناسی تاریخی قرار گرفته ایم.این علم دارای شاخه های زیادی بوده که از آن جمله می توان به زمین شناسی: مهندسی، نفت، پزشکی، آب، سنگ شناسی و...رانام برد.

توصیف وضعیت موجود

پس از برگزاری امتحان ماهانه اول متوجه ضعف دانش آموزان در یادگیری زمین شناسی شدم .پاسخ گویی دانش آموزان در طول یک ماه اول سال تحصیلی به تمارین و پرسش و پاسخ کلاسی مشکلی را نشان نمی داد اما نتایج امتحان ماهانه دوم مطلوب به نظر نمی رسید .پس به ناچار می بایست دنبال راه حل مناسب برای حل مشکل می بودم.

تقریباً مشکل تعداد زیادی ازدانش آموزانم ضعف در تمامی قسمت ها بود .پس به ناچار مسئولیت هر دانش آموز ضعیف را به یک سرگروه دادم. پس از شروع کلاس های اقدام پژوهی تلاش کردم موضوع را به نحوه دیگری بررسی کنم که در ادامه به آن اشاره خواهم کرد.

زمینه های پیدایش مساله:

بدیهی است که دانش آموزان محور مهمی از آموزش وپرورش را تشکیل می دهند و ویژگی های آنان در تسهیل یا دشواری یادگیری تمام دروس مؤثرند. این ویژگی ها در یادگیری دروسی که برای آنان تازگی دارند از اهمیت بیشتری برخوردار خواهند بود. ویژگی های دانش آموزان در دو حیطه شناختی و عاطفی با یادگیری دروس زمین‌شناسی مرتبط م یشوند. از ویژگی های شناختی آنان می توان به هوش، تجارب و آموخته های گذشته اشاره کرد. هوش دانش آموزان در یادگیری تمامی دروس تأثیرگذار است. تجارب و آموخته های گذشته آنان در یادگیری درس زمین‌شناسی به شکل خاصی نقش بازی می کند. بدین صورت که دانش آموزان در کلاس سوم متوسطه تقریباً بدون گذراندن هیچ درس

پیش نیاز، یادگیری این درس را آغاز میکنند و طبیعی است که عملکرد آنان در این دروس در مقایسه با دروس دیگر از جمله ریاضی، فارسی و... متفاوت و احتمالاً پایین تر باشد.

تحقیقات مختلف از جمله تحقیق بلوم در چندین کشور دنیا نشان داده است که رفتارهای ورودی شناختی نقش مهمی در یادگیری آموزشگاهی دارند .بنابراین، یکی از موانع یادگیری درس زمین شناسی فقدان رفتارهای ورودی شناختی کافی در دانش آموزان است.

در حیطه عاطفی و رفتارهای ورودی عاطفی می توان به تجارب دانش آموزان که در سال های قبل ازیادگیری زمین شناسی از طریق اعضاء خانواده (خواهران و برادرانی که در دوره متوسطه ودبیرستان تحصیل میکنند( و دوستان و... کسب م یشوند، اشاره کرد.

به نظر می رسد که بیشتر دانش آموزان در هنگام ورود به کلاس های این درس نگرش مثبتی نسبت به یادگیری آن ندارند و احتمالاً یا دارای حالتی خنثی و یا منفی هستند.

با توجه به اینکه تحقیقات قبلی نقش رفتارهای ورودی عاطفی را در یادگیری دروس تقریباً 25 درصد بیان داشت هاند، لذا می توان گفت که 25 درصد از علت پیشرفت یا عدم پیشرفت دانش آموزان در این دروس به رفتارهای ورودی عاطفی آنان مربوط می باشد.

عامل دوم در زمینه رفتارهای ورودی عاطفی به انگیزه دانش آموزان بر می گردد. در واقع هیچ فردی بر نقش انگیزه در یادگیری تردید ندارد و این انگیزه در یادگیری زمین‌شناسی به دو شکل می شود.انگیزه یکپارچه و انگیزه وسیله ای مطالعات پژوهشی گسترده ثابت کرده اند که افراد در آموزش علوم هنگامی بیشترین موفقیت را کسب میکنند که فرهنگ و مردم علم مورد مطالعه خود را دوست داشته باشند و بخواهند باآن آشنا شوند. این حالت را اصطلاحاً انگیزه یکپارچه گویند.

منظور از انگیزش وسیله ای ،این است که در این نوع انگیزه هدف از یادگیری زمین شناسی بیشتر کاربرد آن است، مانند گذراندن واحد درسی یا آماده شدن برای کنکور. دانش آموزانی که دارای انگیزة وسیله ای هستند، موفقیت چندانی در کلاس های این علوم کسب نمیکنند. حال اگر بی انگیزگی تعدادی از دانش آموزان در زمین شناسی به این عامل افزوده شود، پیش بینی عملکرد آنان در یادگیری این درس بسیار آسان خواهد بود و آن هم این است که صرف داشتن انگیزه ابزاری باعث یادگیری سطحی دروس مذکور خواهد شد و نداشتن انگیزه‌ی چگونه یادگیری را به دنبال نداشته و حتی باعث احساس استرس و سرانجام ایجاد تنفرنسبت به کتاب و دبیران این درس خواهد شد . (گرجی، 1375)

به عبارتی دیگر، می توان گفت فراگیرانی که دارای انگیزة یکپارچه هستند، می توانند در یادگیری زمین‌شناسی موفقیت کسب نمایند، حال دانش آموزان واجد انگیزه وسیله ای ممکن است حتی موفقیت چندانی به دست نیاورند.

یکی از عواملی که باعث کاهش انگیزه وسیله ای دانش آموزان نسبت به یادگیری درس زمین شناسی می شود این است که این درس برای آنان جنبه کاربردی ناچیزی دارد. بدین معنی که یک دانش آموزممکن است این گونه پیش بینی نماید که تا پایان عمر خود با یک مسئله زمین شناسی مواجه نخواهد شد و یا در شرایطی قرار نخواهد گرفت که مجبور به استفاده از آموخته های کلاسی خود شود. علاوه بر این، چنانچه دانش آموزان قصد ادامه تحصیل در دانشگاه را نداشته باشد و یا رشته مورد علاقه او در دانشگاه نیازی به یادگیری زمین شناسی نداشته باشد، انگیزه وسیله ای او بسیار کاهش خواهدیافت.

عاملی که در کاهش انگیزه یکپارچه دانش آموزان نقش دارد وجود نگرش منفی و یا خنثی نسبت به زمین شناسی در زمینه پیشرفت علمی، تکنولوژی و انسانی مردمان است. این عامل باعث می شود تا شاید هیچ دانش آموزی آرزوی آموختن علوم زمین و تحصیل آن رارا در ذهن نداشته باشد و لذا ضرورتی برای یادگیری این درس احساس نکند.

از عوامل مربوط به جامعه می توان به ناکافی بودن مؤسسات آموزش زمین شناسی در سطح شهرها اشاره نمود. ملاحظه می شود که برای یادگیری فیزیک و ریاضی دانش آموزان می توانند در مؤسسات خصوصی آموزشی شرکت نمایند. اما در خصوص زمین شناسی چنین مؤسساتی یا وجود ندارد ویا بسیار محدوداند.

در جامعه، مردم و خانواده ها نیز اهمیتی که برای یادگیری ریاضی قایل اند، نسبت به درس زمین شناسی قایل نیستند. به عبارتی دیگر، ضمن بی اهمیت دانستن یادگیری زمین شناسی ، نگرش چندان مثبتی به یادگیری آن وجود ندارد. از این رو، تقویت های اجتماعی که دانش آموز در درس ریاضی از دیگران دریافت می کند، در درس زمین شناسی دریافت نمی نماید.

در یادگیری زمین شناسی و شاخه‌های آن عوامل دیگری به غیر از معلم و مدرسه نقش دارند ازجمله کتاب های غیردرسی، داستانی، رسانه های گروهی مانند تلویزیون و رادیو، مطبوعات مانند مجلات و روزنامه ها. این عوامل در یادگیری درس زمین شناسی در جامعه وجود ندارند. لذا یادگیری دانش آموز به فعالیت های معلم و کتب این درس محدود می باشد.

دبیران زمین‌شناسی نمی توانند اهداف تدریس زمین‌شناسی را به حدی که دانش آموزان متقاعد شوند، تبیین نمایند و شاید علت آن نظام آموزشی باشد که این تبیین را برای دبیران بیان نکرده است و لذا هر دبیر در حد توان خود تلاش می کند تا هدف از یادگیری زمین‌شناسی را برای دانش آموزان تبیین نماید.

بنابراین وقتی دانش آموزان پاسخ کافی نسبت به این سؤال که چرا باید درس زمین‌شناسی را یاد گرفت؟ دریافت نم یدارند، انگیزه لازم برای تحمل دشواری های یادگیری این درس را پیدا نخواهند کرد.

عدم استفاده دبیران از روش های متنوع تدریس در کلاس های زمین‌شناسی و تأکید صرف بر روش آموزش سنتی به صورت سخنرانی باعث افت جذابیت مطالب این درس می شود. عدم استفاده ازوسایل کمک آموزشی نیز بر این مشکل خواهد افزود.

بنابراین، تا زمانی که اهداف یادگیری و آموزش درس زمین‌شناسی تبیین و اصلاح نشوند، روش های سنتی جای خود را به روش های فعال و فرآیند مدار و روش یادگیری در حد تسلط ندهند و دبیران دانش کافی در خصوص علم روان شناسی و آموزش زمین شناسی به دست نیاورند، عملکرد یادگیری دانش آموزان و عملکرد آموزشی دبیران در همین سطحی که وجود دارد، خواهد بود.

آیا دبیران در مورد تئوری های رشد زمین‌شناسی و آموزش آن شناختی دارند؟ نگاهی به واحدهای درسی گذرانده شده آنان نشان می دهد که آنان مستقیماً این مطالب را در طول دوران تحصیل خود فرا نمی گیرند.

لازم است در مورد روش های مهم آموزش علوم زمین نیز سخنی به میان آید و آن اینکه این روش ها را می توان به چهار دسته زیر تقسیم کرد:

1. روش مستقیم

2. روش تقلیدی حفظی

3. روش شناختی

در روش مستقیم، معلم به مطالب موردنظر پرداخته و تدریس می نماید. یعنی دبیر صرفاً از مطالب کتاب استفاه می کند و برای درک بهتر دانش آموزان از مطالب مورد آموزش از تصاویر ووسایل کمک آموزشی بهره م یگیرد. مثل درس دادن استادان دانشگاه در روش تقلیدی حفظی، صحبت کردن و گوش کردن مورد تأکید است و نوشتن و خواندن معمولاً یک هدف ثانویه محسوب می گردد.

در روش تقلیدی حفظی، دانش آموز خود به حفظ مطالب موجود بدون درک محتوای آن می پردازد.

در روش شناختی،دانش آموز باتوجه به آموخته های قبلی خود و ارتباطی که با مطالب جدید برقرار می کند باموضوع جدید آشنا میشود.

البته در عمل به ندرت می توان به یک کلاس درس زمین شناسی برخورد کرد که منحصراً براساس یکی از روش های مذکور عمل کنند، بلکه تلفیقی از این روش ها به کار برده میشوند.

ولی، در مدارس ایران و در درس زمین‌شناسی آموزش به روش حفظی بوده و عدم توجه کافی از سوی مؤلفین کتاب ها و معلمان به بعد محتوایی آموزش زمین‌شناسی شده است و تأکید بیش از اندازه بر بُعد حفظی آن شده است. این موضوع به ویژه با وسعت بسیار زیاد مطالب علمی باعث کاهش انگیزه فراگیران و دشواری یادگیری آنان می شود.

مشکل دوم، تدریس نتیجه مدار است که هدف از آموزش زمین‌شناسی و یادگیری آن توسط دانش آموزان، پرورش توانایی پاسخگویی به سؤالات کنکور می باشد.

مانع دیگر عامل زمان است. اگر هدف آموختن مطالب درسی در حد یکسان باشد، باید زمان موردنیاز برای همه دانش آموزان فراهم شود مطالب فعلی درس زمین شناسی برای یک دانش آموز دارای هوش متوسطِ بالا و انگیزه وسیله ای بالا مناسب می باشد ولی برای دانش آموزان واجد هوش متوسط یا بعضاً متوسط پایین، نمی تواند کفایت کند. بنابراین اگر هدف آموزش وپرورش رسیدن به یادگیری یکسان در فراگیران باشد باید تفاوت های شناختی و انگیزشی آنان را در نظر گرفته و زمان های متفاوتی را صرف رسیدن به این هدف نماید.

این نکات را گنجانده اند ولی نتیجه مداری فرایند تدریس باعث می شود که جهت تقویت توانایی دانش آموزان در پاسخ دهی اینان، این نکته بالعکس اجرا می شود، یعنی به جای تأکید و تلاش در جهت ژر فسازی آموزش زمین شناسی و رسیدن به هدف این درس که همان کاربردی کردن درس زمین شناسی در زندگی روز مره می باشد آن قدر به نکات حفظی پرداخته می شود که ضیق وقت تدریس این کتب مانع از وقت و سرمایه گذاری زمانی برای کاربردی کردن ویادگیری صحیح می گردد. با توجه به اینکه مؤلفین این کتب هم در دستور کارشان به سؤالات کنکور در همین. بخش مذکور یعنی مطالب کاربردی تدریس به منظور کمک به تسهیل یادگیری زمین شناسی است. به نظر می رسد در تدریس دروس زمین شناسی در سیستم آموزش وپرورش اهمیت بیشتر بیابد.

یکی از موانع یادگیری زمین شناسی این است که دانش آموزان پیوندی بین یادگیری مطالب کتاب زمین شناسی با محیط پیرامون خود ایجاد نمی کنند واین دو را به صورت تقریباً جداگانه می آموزند.

اهمیت پژوهش:

تمامی موادی که ما روزانه مصرف میکنیم همه از زمین بدست آمده و خوراک پوشاک وحتی وسایل زندگی به نوعی به زمین وابسته است وبدون زمین هیچ موجودی نمی توانست زنده بماند لذا باتوجه به اهمیت زمین در زندگی انسان ومنابعی که درآن موجود است می تواند نیازهای انسان را برآورده کند در زمین شناسی سعی می شود که دانش آموزان با این منابع موجود وکاربردهای آن در زندگی روز مره و عواملی که باعث تخریب یا محافظت از آن می شود آشنا شوند. ونیز بافرایند هایی که در زیر زمین ویا سطح ونزدیک آن رخ می دهند آشناشوند و با گسترش ابزارهای ارتباط جمعی هم چون شبکه های ماهواره ای، پایگاه های اطلاع رسانی،نشریات گوناگون پرتیراژ، کتاب ها و مقالات متنوع که روز به روز بر آن افزوده می گردد، اهمیت فراگیری و استفاده از این علم را دو چندان می کند. و یادگیری زمین شناسی پایه سوم متوسطه اهمیت زیادی دارد.چراکه:عاملی جهت تسهیل در یادگیری انواع سنگ ها وکاربردآن ها بوده وکمک جهت فراگیری انواع ترکیبات موجود در سطح وزیر زمین وفرایندهایی که در آن ها اتفاق می افتد خواهد بود وعدم تسلط بر زمین شناسی پایه سوم موجب بروزمشکلاتی در مقاطع بالاتر خواهد شد.

اهداف تحقیق:

1. آشنایی باعلم زمین شناسی و بخش های آن.

2. آشنایی انواع سنگ ها و کاربرد و نحوه تشکیل آن.

3. آشنایی با هوازدگی، فرسایش ونحوه تشکیل خاک.

4.تسلط برلغات واصطلاحات کتاب.

5. آشنایی با هوا و جو زمین، آب در خشکی و اقیانوس ها.

علل احتمالی پیدایش مساله:

1. نحوه تدریس معلم.

2. سخت بودن زمین شناسی پایه سوم.

3. کم بودن ساعات تدریس درس زمین شناسی.

4. - عدم انگیزه دانش آموزان واولیاء ایشان جهت فراگیری زمین شناسی بعنوان علوم ضروری در آینده دانش آموزان ( 0 )

5. عدم تکرار و تمرین در منزل و کار با انواع سوالات امتحانی موجود.

6.عدم جایگزینی صحیح در برنامه هفتگی.

7. استفاده برنامه از تلویزیون-کامپیوتروماهواره.

8.عدم پیگیری اولیاء

تعریف واژگان ومفاهیم:

تعریف نظری:

درس زمین شناسی- افزایش - نمره

درس زمین شناسی : یکی از دروسی که به مطالعه زمین و محیط پیرامون آن می پردازد.

افزایش :به معنای افزودن –اضافه کردن.

نمره : وسیله ایی برای سنجش میزان یادگیری دانش آموزان که از 0تا 20 راشامل می شود.

تعریف عملیاتی:

درس زمین شناسی: یکی از دروسی است که تدریس آن از دوره سوم رشته تجربی آغاز می شود که شامل 20نمره کتبی (واژه ها.اصطلاحات .آزمایشها و شناسایی انواع سنگها و زیر گروه های آن و مسایل زیست محیطی و......)می باشد.

افزایش : منظور من از افزایش بالابردن سطح نمرات دانش آموزان جهت ورود به پایه بالاترویادگیری هرچه بیشترتراست.

نمره :وسیله ایی است که می توانم میزان یادگیری دانش آموزانم را باآن بسنجم.

روش جمع آوری اطلاعات (شواهد 1 )

1. مصاحبه ( دانش آموزان واولیاء).

2.پرسشنامه

چگونگی انجام کار:

باتوجه به نمرات دانش آ موزان وموقعیت کلاس وپرسشنامه جمع آوری شده از اولیاءراه حل های زیررا بررسی کردم.

1.استخراج کلیه واژه‌های جدید درس هرجلسه .

2.انجام مسابقه فردی وگروهی ساخت سوالات تفهیمی درکلاس.

3. آموزش از طریق ایماءواشاره.(ایجاد رمز به خصوص برای هر واژه )

4. تشویق سرگروه ها برای کار با افراد ضعیف.

5.جابجایی ساعت تدریس هفتگی در برنامه روزانه.

6. استفاده از انواع کتاب های آزمون زمین شناسی.

نتایج حاصل از فرم نظر سنجی:

- نحوه تدریس معلم( 0 )

-سخت بودن زمین شناسی پایه سوم( 0 )

- عدم انگیزه دانش آموزان واولیاء ایشان جهت فراگیری زمین شناسی بعنوان علوم ضروری در آینده دانش آموزان ( 0 )

- عدم تکرار و تمرین در منزل( 54 )

-عدم جایگزینی صحیح در برنامه هفتگی( 72 )

-استفاده بدون برنامه از تلویزیون-کامپیوتروماهواره( 45 )

-عدم پیگیری اولیاء( 9 )

- کم بودن ساعات تدریس درس زمین شناسی. ( 45 )

گردآوری اطلاعات شواهد 2

باتوجه به بررسی های انجام شده با هماهنگی با کادردفتری جای درس زمین شناسی را در برنامه هفتگی به دوساعت اول روز یکشنبه انتقال دادیم.

جهت تدریس درس جدید از دانش آموزان می خواستم درمنزل مروری بر درس جدید داشته باشند کلیه واژه های جدیدی که دردرس می بیننددردفتر زمین شناسی به صورت چارت یادداشت کنند وهر گروهی 2 سوال تفهیمی برای درس مربوطه از انواع کتابهای زمین شناسی تهیه نماید. در ابتدای کلاس پس از تدریس مبحث مورد نظر باکمک نمودار و چارت آموزشی ضمن آموزش درس جدید ازآنها می خواستم واژه ی جدیدرابا انواع زیر گروه های آن روی چارت کلاسی برای کلاس مشخص کنند.

متن درس هم با کمک وسایل کمک آموزشی توسط گروه‌هامطالعه می شدومن صرفاً اشکالات را تصحیح می کردم .کم کم این کار باعث ترغیب وتشویق دانش آموزان جهت مشارکت در تدریس شد تا جایی که دانش آموزانی داوطلب تدریس می شدند .

همانطور که می دانیم در تدریس به روش بازی،روابط اجتماعی فراگیران،مشارکت پذیری واعتماد وروحیه ی تعاون تقویت می شود.بازی برنامه ایی متعادل وفرآیند محور فراهم می آوردکه همه ی اهداف رشد را تحقق می بخشد.ودر عین حال به ارتقای مهارت های جسمی،گفتاری واجتماعی یاری می رساند.

فعالیت های گروهی وانفرادی باز باخورد های فوری برای معلم در توجه نشان دادن به هر فراگیر فراهم می آورد.مهم تر از همه ،یادگیری را برای فراگیران لذت بخش می سازد ودرآن ،انگیزه ای مداوم برای آموزش های مدرسه ای به وجود می آورد.(به نقل ازکتاب آموزش وپرورش در پیش دبستان،نوشته وینتا کول،ترجمه فرحنده مفیدی، تهران:سمت، 1374 )

دانش آموزان از نظر علایق وتوانایی ها متفاوت اند.بنابراین عده زیادی ازآنها تمایل زیادی به بازی دارند وهر فعالیتی را درقالب بازی دوست دارند .معلم بایداز این موقعیت برای آموزش مفاهیم

استفاده کند البته این روش تا حدودی دشوا ر است اما اثربخشی آن در یادگیری قابل توجه است. (منوچهر فضلی خانی، 271:1386 )

بنابراین روش دیگری که پس ازخاتمه درس اجراء می شد مسابقه فردی یا گروهی بود .درمسابقه فردی دو نفر از دانش اموزان شرکت می کردند با اراعه سوال تهیه شده توسط یک گروه به یکی از اعضای گروه مقابل با زمان مشخص تعیین وشخص برنده توسط دانش آموزان تشویق می شد.

در مسابقه گروهی نام گروه اصلی سنگ ارائه می شدوزیر گروه ها ومثالی از نام سنگ های ممکن ازگروها خواسته می شد گروهی که زودتر پاسخ رامی نوشت باگفتن کلمه سُک سُک زمان را خاتمه می دادودرصورتی که پاسخ درست می داد نمره تشویقی می گرفت.

1. ارتباط نزدیکی بین آموخته های قبلی دانش آموزان با مطالب درس جدید وجود دارد.

2. مشارکت دانش آموزان در تدریس های به تعمیق آموخته های اوکمک شایانی می کند.

3. انجام بازی فردی وگروهی کلاس راشاداب وازدلزدگی نسبت به درس زمین شناسی می کاهد.

4.عامل تشویق تاثیر محسوسی در بهبود فرآیند یادگیری دارد.

5. استفاده از وسایل کمک آموزشی در یادگیری دانش اموزآن نقش مثبت دارد.

6. استفاده از سوالات متنوع گروه ها باعث آشنایی بیشتر دانش آموزان با انواع مختلف سوالات می شد.

پیشنهادات:

1. ازدانش آموزان بخواهیم با آمادگی قبلی جهت تدریس درس جدید در کلاس حاضر شوند.

2. از تدریس واژه های جدید و متن درس بدون مشارکت همه دانش آموزان بپرهیم.

3. سعی کنیم کلاس درس محیطی شاداب وفعال باشد ودراین بین نقش بازی رادرآموزش فراگیران فراموش نکنیم.

4. نوجوان تشویق شدن ودیده شدن رامی خواهد پس با این حربه آموخته های اوراتعمیق کنیم.

منابع

1. بارو، ر.و.ودز. در آمدی بر فلسفه آموزش و پرورش ، ترجمه ی فاطمه زیبا کلام، تهران: دانشگاه تهران ، 1376

2. ترزا، شکوفائی خلاقیت کودکان، ترجمه حسن قاسم زاده و پروین عظیمی ، تهران نشر دنیای نو، 1375

3. حسینی ، افضل السادات ، چگونگی ایجاد پرورش خلاقیت در دانش اموزان.قسمت دوم)، رشد معلم، 1376، شماره 5، صص 46-47

4. شعاری نژاد، علی اکبر، فرهنگ علوم رفتاری ، تهران، امیر کبیر، 1364

نام ماه	شماره هفته	شماره جلسه سالانه	شماره طرح روزانه	عناوین درسی برای تدریس دریک جلسه	نکات قابل توجه درتدریس کلاسی
مهر ماه	1	1	1	تدریس جلد و پشت جلد کتاب و فهرست مطالب برای ورود به مباحث زمین شناسی و ایجاد انگیزه ، تدریس جایگاه زمین در فضا ،کهکشان ، ستارگان ، ویژگی ستارگان ،فاصله ،بزرگی وچگالی، نور	بحث در باره ی اهمیت و جایگاه مطالعات زمین شناسی در شناخت عظمت خالق ، زندگی روزمره و کنکور و بحث در باره شکل های ص 1، 2، 3 و 4
	2	2	2	منظومه شمسی ، خورشید ، منشا انرژی خورشید ، بادهای خورشیدی ، سیارات منظومه شمسی ، ترکیب سیارات ، حرکات سیارات ، سیاره زمین	تحقیق کنید ص 5(فعالیت عملی خارج از کلاس) مشاهده و تفسیر شکل های ص 5 ،6 7، 8، 9، 10
	3	3	3	حرکات زمین ، ماه ، نزدیکترین همسایه ما ، فاصله ماه تا زمین اهله قمر،اجزای کوچکتر منظومه شمسی	تفسیرشکل های ص 12 ، 13 ،تحقیق کنید ص12 شکل 14 ، 15 ، 16 ، مشاهده کنید ص 16 (فعالیت عملی خارج از کلاس ) فکر کنید ص 17 و شکل ص 17
	4	4	4	ساختمان درونی زمین ، ترکیب شیمیایی زمین ، روش مستقیم ، روش غیر مستقیم ، خصوصیات و ترکیب پوسته	مشاهده و تفسیرشکل های ص 19 ،20 ، 21 ، توجه به جدول ص 20 ، 23 ، فکر کنید ص 21
آبان ماه	1	-	-	ترکیب شیمیایی گوشته و هسته	-بحث و تبادل نظر در مورد اشکال و نمودارها
	2	6	6	میدان مغناطیسی ، وارونگی مغناطیسی ، نیروی گرانش ، ناهنجاری های گرانشی ، فشار و دما	بحث در باره شکل های ص30،31 و تفسیر نمودارهای تغییرات فشار و شیب زمین گرمایی ص 32 ، فکر کنید ص 31
	3	7	7	آزمون کتبی از مطالب تدریس شده	استفاده از انواع سوالات تستی،تشریحی،درک و فهم و ....
	4	-	-	نظریه وگنر و مغناطیس دیرین	-ارائه انیمیشن حرکت ورقه ها و سرگردانی قطبی
آذر ماه	1	9	8	سرآغاز یک تحول فکری ، گسترش بستر اقیانوس ها، نظریه زمین ساخت ورقه ای ، حرکت دور شونده ، حرکت نزدیک شونده ،حرکت امتداد لغز	مشاهده و بحث درباره ی شکل های ص 41،42 ، 43 ، 44، 45و 46
	2	10	9	آزمون مدل ، عامل های حرکت دهنده ، زمین لرزه ، منشا زمین لرزه ، کانون و مرکز سطحی زمین لرزه ،	تفسیر شکل های 48 ، 49 ،52 و 53
	3	11	10	ثبت امواج زمین لرزه ، امواج زمین لرزه ، شدت و بزرگی زمین لرزه ، تعیین محل زمین لرزه ، خرابی های حاصل از زمین لرزه ، زمین لرزه در کشور ما	تفسیر شکل های ص 54 و 55 ، تفسیر منحنی تعیین مرکز سطحی زمین لرزه ص57 ، فکرکنید ص 58 ، تحقیق کنید ص 58 و تفسیر شکل ص 59
	4	12	11	آتشفشانها و فرایندهای آتشفشانی ، مشخصات یک آتشفشان ، مواد خروجی از دهانه آتش فشان ،	تفسیر شکل های ص 64 ، 66 ، 67 و 68
نام ماه	شماره هفته	شماره جلسه سالانه	شماره طرح روزانه	عناوین درسی برای تدریس دریک جلسه	نکات قابل توجه درتدریس کلاسی
دی ماه	1	13	12	جغرافیای آتشفشان ها ، خطرات آتش فشان ها ، استفاده از آتش فشان ها ، فعالیت های آتشفشان در ایران	تفسیر شکل ص 69 ، 70 و 72 فکر کنید ص 71 ا
	2	14	13	آزمون کتبی از مطالب تدریس شده	استفاده از انواع سوالات تستی،تشریحی،درک و فهم و ....
	3	15	-	امتحانات نوبت اول	ارائه ی نمونه سوالات امتحانی و بارم بندی فصول در امتحانات نوبت اول و ...
	4	16	-	امتحانات نوبت اول	ارائه ی نمونه سوالات امتحانی و بارم بندی فصول در امتحانات نوبت اول و ...
بهمن ماه	1	17	14	ساخت های تکتونیکی و کوهزایی ، ساخت های اولیه ، ساخت های ثانویه ، تنش	شکل های ص74و75، فکر کنید ص 74 و 75 پاسخ به سوال جدول ص 76 ، تفسیر
	2	18	15	چین خوردگی ، انواع چین ، شکستگی ها ، گسل ها سطح گسل و انواع گسل ، شواهدی در سنگ ها ، لایه لایه بودن سنگ ها	تفسیر شکل های ص 76 ،77، 78 ، 79 و 80 تفسیر کنید ص 81 ، فکر کنید ص 81 و تفسیر شکل ص 82
	3	19	16	تشخیص بالا و پایین لایه ها ، چینه بندی متقاطع ، ریپل مارک ، فسیل ها ، وجود بی نظمی در لایه ها ، ناپیوستگی ها ( آذرین پی ، دگرشیب و هم شیب )	تفسیرو مشاهده شکل های ص 83 ، 84 ،85و 86
	4	20	17	اصول قابل استفاده در تعیین سن نسبی ، اصل انطباق ، پیوستگی جانبی لایه ها ، سن مطلق ، کشف خاصیت رادیواکتیو ، نیمه عمر ، کربن رادیو اکتیو	تفسیر کنید ص 86 و 87 ، تفسیر شکل ص 88 ، فکر کنید ص89 ، مشاهده و استنباط کنید ص 90 ، جمع آوری اطلاعات به عنوان کار گروهی و عملی ، تفسیرشکل های ص 93 و 94 فکر کنید ص 93 و حل مسئله درمورد سن مطلق ، مشاهده جدول ص 94
اسفند ماه	1	21	18	تحولات گذشته ، چینه شناسی ، واحدهای چینه شناسی واحدهای (زمانی زمین شناسی ، سنگی چینه شناسی ) ستون چینه شناسی ، تقسیم بندی زمان زمین شناسی ، پرکامبرین	تفسیر شکل های ص 98 و 101 و مشاهده جدول دوران های زمین شناسی ص 99
	2	22	19	پالئوزوییک ، مزوزوییک ، سنوزوییک	مشاهده شکل های ص 101، 102 ، 103، 104 ، 105 و 106
	3	23	20	آزمون کتبی از مطالب تدریس شده	استفاده از انواع سوالات تستی،تشریحی،درک و فهم و ....
	4	-	-	تعطیل به مناسبت ملی شدن صنعت نفت	-
نام ماه	شماره هفته	شماره جلسه سالانه	شماره طرح روزانه	عناوین درسی برای تدریس دریک جلسه	نکات قابل توجه درتدریس کلاسی
فروردین ماه	1	-	-	تعطیلات عید نوروز	انجام فعالیت های عملی و تحقیقات علمی و ثبت گزارش آنها در دفتر زمین شناسی
	2	-	-	تعطیلات عید نوروز	انجام فعالیت های عملی و تحقیقات علمی و ثبت گزارش آنها در دفتر زمین شناسی
	3	25	22	طرز نشان دادن پستی و بلندی زمین روی نقشه ، نقشه خوانی ، جهت ، مسافت ،تعیین ارتفاع ، تعیین مقدار شیب سطح زمین ، رسم نیمرخ توپوگرافی	حل مسائل مربوط به مسافت ، تعیین ارتفاع ، تعیین مقدار شیب سطح زمین ، رسم نیمرخ و تفسیر شکل ص 114 ، اندازه گیری کرده و سپس تفسیر کنید ص 115
	4	26	23	نقشه های زمین شناسی ، تهیه نقشه زمین شناسی ، تعبیر و تفسیر نقشه های زمین شناسی ، لایه های افقی ، لایه های قائم ، لایه های مایل ، چین ها ، گسل ها	مشاهده و تفسیر شکل ص 117 ، 118،119 ،120، 121
اردیبهشت ماه	1	27	24	زمین در خدمت انسان ،منابع انرژی ، زغال سنگ ، نحوه تجمع مواد اولیه ، چگونگی تبدیل مواد گیاهی به زغال سنگ ، نفت ، چگونگی تشکیل نفت ، مهاجرت اولیه نفت ، نفت گیرها ، مهاجرت ثانویه نفت ، ترکیب نفت ، استخراج نفت	فعالیت ص 122 ، مشاهده و تفسیر شکل ص 123 و 124 ، 125 ، 127 و 128
	2	28	25	اثرات زیست محیطی سوزاندن سوخت های فسیلی ، منابع انرژی جانشین ، انرژی هسته ای انرژی خورشیدی ، انرژی باد، انرژی زمین گرمایی ، منابع مواد معدنی ، تشکیل منابع معدنی ، فعالیت آذرین ، فعالیت دگرگونی ، هوازدگی	بحث در باره شکل ص 129، 130 ، 131 و مشاهده شکل ص 132 ، 133 ، 134 و تفسیر شکل ص 136
	3	29	-	بررسی و مرور مطالب بیان شده
	4	30	-	آزمون کتبی از مطالب تدریس شده	استفاده از انواع سوالات تستی،تشریحی،درک و فهم و ....
خرداد ماه	1	31	-	امتحانات هماهنگ پایان ترم دوم	ارائه نمونه سوالات امتحانی و بارم بندی فصول در امتحانات نوبت
خرداد ماه	2	32	-	امتحانات هماهنگ پایان ترم دوم	ارائه نمونه سوالات امتحانی و بارم بندی فصول در امتحانات نوبت دوم

نمره	پایانی نوبت دوم شهریور بزرگسالان	نمره	پایانی نوبت اول
1/25	فصل اول	5	فصل اول
1/25	فصل دوم	5	فصل دوم
1	فصل سوم	4	فصل سوم
0/75	فصل چهارم	3	فصل چهارم
0/75	فصل پنجم	3	فصل پنجم
2/5	فصل ششم
3/5	فصل هفتم
2/5	فصل هشتم
4	فصل نهم
2/5	فصل دهم
20		20	جمع نمرات

شماره فصل	نوبت اول	نوبت دوم
1	2	0/75
2	2	0/75
3	4	1
4	5	1/5
5	7	3/5
6		3
7		3/5
8		2/5
9		3/5
		20

وبلاگ زمین شناسی ناحیه 2-ارومیه

زمین شناسی ،علم مطالعه سیاره زمین

۶ مطلب در آذر ۱۳۹۵ ثبت شده است

بارم بندی کتاب علوم زمین چهارم تجربی

بارم بندی کتاب زمین شناسی سوم تجربی

فراخوان تهیه فیلم آموزشی

مسابقه مجازی عکاسی ماکروسکپی و میکروسکپی

اقدام پژوهی

چکیده: